لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مقدمه: کمرویی توجه غیر عادی و مضطربانه به خویشتن درک موقعیت اجتماعی است که در نتیجه آن فرد دچار نوعی تنش روانی- عضلانی می شود و زمینه رفتارهای نسنجیده در وی ظاهر می شود. در هر جامعه ای درصد قابل توجهی از کودکان و نوجوانان، گرفتار کمرویی هستند. چه بسیار از دانش آموزان و دانشجویان هوشمند و خلاق که به دلیل کمرویی نمره کمتری از همسالان خود دریافت می کنند (افروز، غلامعلی، 1373). از آنجایی که زیربنای موریتا درمانی به عنوان یک روان درمانی شناختی- رفتاری شرقی، این است که افراد می توانند هیجانات را تجربه کنند اما در سطح رفتاری قربانی آن نشوند و به مراجعان می آموزد که به چه نحوی قربانی هیجانات خود نشوند و بین خود رفتاری و خود هیجانی تمایز قائل شوند، به مراجعان کمک می کند که انتخاب سازنده و هوشمندانه رفتار طبق موقعیت، صورت پذیرد. موریتا درمانیک روان درمانی ژاپنی است که توسط شوما موریتا، روان درمانگر ژاپنی به عنوانک درمان چهار مرحله ای برای اختلالات نوروتیک اضطراب مدار، به وجود آمد. هدف درمان، کاهش علائم بیماری نیست بلکه پذیرش خود و فراگرفتن چگونگی زندگی، همراه با مشکلات است. با این وجود مراجعان در طول دوره درمانی، کاهش علائم بیماری را تجربه می کنند (ناکاموتو، 2009). با توجه به فلسفه موریتا، داشتن حالت منفی ذهن به دنبال احساس اضطراب، بخش نرمالی از زندگی انسان است و بنابراین حذفا از میان برداشتن چنین هیجاناتی از تجربیات مربوط به زندگی فرد، غیر ممکن است (چن، 1996). درمان گران موریتایی بجای نشان دادن نحوه کنترل یا حذف احساسات غیر قابل پذیرش و ناراحت کننده، چگونگی افزایش سازندگی و بهره وری در زندگی روزانه را آموزش می دهند. بنابراین از مراجعان خواسته می شود تا پیشرفت درمانیا خودکفایی خود را براساس میزان تلاش شان در انجام اعمال سازنده و عملکرد واقعی در تعامل اجتماعی ارزیابی کنند، نه بر اساس کنترل واکنش های هیجانی شان. ویژگی متمایز موریتا درمانی، ریشه های عمیق آن در فلسفه شرقی در هماهنگی انسان- طبیعت برای روبرو شدن با مشکلات روان شناختی است. همین زمینه فلسفی است که موریتا درمانی را از رویکردهای روان درمانی سنتی غربی، متمایز می کند.روش: در مطالعه نیمه آزمایشی حاضر از طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد. جامعه پژوهش حاضر، کلیه دانش آموزان دبیرستانی با میانگین سنی 17- 15 سال مراجعه کننده به هسته مشاوره اداره آموزش و پرورش شهرستان لردگان و نمونه پژوهش 24 نفر از دانش آموزان (12 نفر گروه آزمایش و 12 نفر گروه کنترل) بودند. پس از جایگزینی تصادفی، گروه کنترل در لیست انتظار قرار گرفته و گروه آزمایش به مدت 10 جلسه دو ساعته در برنامه آموزشی- درمانی شرکت نمودند. در این برنامه، فرد از طریق آشنایی با چرخه معیوب شناختی- رفتاری، ماهیت هیجانات، شیوه تمایز خود رفتاری از خود هیجانی، شناسایی امیال واقع بینانه و کمال گرایانه و غیره، به شناخت هیجانات و مدیریت رفتاری می پردازد. پس از اجرای برنامه آموزشی- درمانی از تمامی اعضای گروه آزمایش و کنترل، پس آزمون به عمل آمد و داده ها از طریق تحلیل کوواریانس، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ابزار به کار رفته در پژوهش، پرسشنامه کمرویی سموعی است.یافته ها: نتایج تحلیل های آماری بیانگر تفاوت معناداری بین میانگین های گروه آزمایش و کنترل است. به این معنی که، موریتا درمانی بر میزان کمرویی آزمودنی های گروه آزمایش تاثیر گذاشته و میزان آن را کاهش داده است.بحث و نتیجه گیری: در موریتا درمانی، مراجع کمرو می آموزد تا بین نگرش و هیجانش، تعادل ایجاد کند و با افزایش شناخت مراجع نسبت به هیجانات و واکنش های فیزیکی و روانی که در پی ایجاد هیجان روی می دهد، وی یاد می گیرد تا در موقعیت هایی که دچار کمرویی می شود، یک طرح ریزی هیجانی داشته باشد. در موریتا درمانی «خود رفتاری» از «خود هیجانی» متفاوت است.به این ترتیب هرچند انسان هیجانات را تجربه می کند اما می آموزد که قربانی آن ها نشود و مطابق با موقعیت عمل کند. تمرین های موجود در موریتا درمانی به مراجعین کمک می کند تا از ماهیت وجودی خود، آگاه شوند. ابتدا درونیات خود را بشناسند و از تمام واکنش های روانی و فیزیکی مطلع شوند و سپس به دنیای بیرونی قدم بگذارند و از آن چه آن ها را احاطه کرده است آگاه شوند و در نهایت با پذیرش واکنش های درونی، مدیریت رفتارشان را به عهده بگیرند. موریتا معتقد است هیجانات شبیه به خمیدگی کوه از نقطه اوج به سمت پایین فروکش می کنند و ناپدید می شوند.و این فروکش کردن زمانی به وقوع خواهد پیوست که هنگامی که در نقطه اوج قرار دارند، پذیرفته شوند و مورد طرد یا انکار قرار نگیرند. مراجع می آموزد در مدت زمانی که هیجانی را تجربه می کند به طور کامل در اینجا و اکنون قرار بگیرد و نسبت به تغییر طبیعی هیجانات در گذر زمان، آگاهی یابد. این آگاهی و افزایش توانایی خودگردانی در نتیجه موریتا درمانی، باعث کاهش کمرویی می شود.

پژوهش حاضر باهدف بررسی رابطه سبک های دلبستگی با خودپنداره و کمرویی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری انجام شد. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. شرکت کنندگان تعداد 364 بودند که از میان کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه آزاد اسلامی ساری در سال تحصیلی 92 - 1391 با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه مقیاس دلبستگی بزرگسالان کولینز و رید، پرسشنامه خودپنداره راجرز و پرسشنامه کمرویی بودند. یافته های به دست آمده از آزمون های t مستقل، همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون نشان دادند رابطه معنادار مثبت بین سبک دلبستگی ایمن با خودپنداره دانشجویان و رابطه معنادار منفی بین سبک های دلبستگی اضطرابی و اجتنابی با خودپنداره و رابطه معنادار منفی بین سبک دلبستگی ایمن با کمرویی دانشجویان و رابطه معنادار مثبت بین سبک های دلبستگی اضطرابی و اجتنابی با کمرویی دانشجویان و رابطه معنادار منفی بین خودپنداره با کمرویی دانشجویان وجود داشت. از سویی تفاوت معناداری بین سبک های دلبستگی، خودپنداره و کمرویی دانشجویان زن و مرد وجود نداشت. همچنین تحلیل رگرسیونی نشان داد، سبک دلبستگی ایمن توان پیش بینی کنندگی خودپنداره و سبک های ایمن، اضطرابی و اجتنابی توان پیش بینی کنندگی کمرویی دانشجویان را داشت، بنابراین می توان یک مدل خطی به داده ها برازش داد و آن را فرموله کرد.

کودکان طلاق ناخواسته در معرض آسیبی قرار گرفته اند که اثرات مخرب آن، بیشتر از هر چیزی بر سلامت روان آنها موثر است. کمرویی و افت عزت نفس از آسیب های مهمی است که کودکان طلاق با آن مواجهه می شوند که یک ناامنی اجتماعی را در فرد نهادینه می کند و او را در معاشرت و ارتباط با دیگران دچار مشکل می کند، بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی سایکودرام بر کمرویی و عزت نفس کودکان طلاق بود. برای این منظور 26 دختر و پسر (9 تا 12 ساله) که والدین آنها طلاق گرفتند با روش نمونه گیری در دسترس هدفمند در شهر تهران انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایش جایگزین شدند. ابزار این پژوهش پرسشنامه عزت نفس رزنبرگ و کمرویی بود که شرکت کنندگان در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون به آن پاسخ گفتند. یافته ها نشان داد که سایکودراما بر افزایش عزت نفس و کاهش کمرویی موثر بوده است (p<0.05) به طوری که عزت نفس گروه آزمایش در پس آزمون به طور معنی داری نسبت به گروه کنترل بهبود پیدا کرد و کمرویی این افراد نیز در پس آزمون به طور معنی داری کاهش یافت. سایکودرام به دلیل نمایش محور بودن، برای کودکان و نوجوانان جذابتر از روش های درمانی دیگر است و با توجه به تائید موثر بودن آن در ارتقای عزت نفس و کاهش کمرویی پیشنهاد می شود در برنامه های درمانی استفاده شود.